हाल नेपालले राजधानीको जोरपाटी स्थित दक्षिणढोकामा बिगत ३ बर्षदेखी सामुहिक र व्यवसायीक गाईपालनको सुरुवात गरेका छन् । सुरुमा ३ वटा गाई पालेर यसको सुरुवात गरेका उनको ग्रिन लिफ फार्म प्रा.ली मा अहिले साना–ठुला गरेर ४३ वटा गाईहरु छन् ।
कृषिमा युवाजमातको उपस्थीती कम भईरहेको अहिलेको अवस्थामा उनिहरुलाई जागरुक बनाउने तथा उपभोक्तालाई शुद्ध र श्वास्थकर दूध र दूधधजन्य पद्धार्थको सहज आपुर्ती गराउने र आफ्नो जिविका पनि चलाऊने उद्धेश्यका साथ उनले यस्को शुरुवात गरेको बताए । अहिले होलस्टिन र जर्सि जातका गाईहरु रहेको यस फार्ममा सामुहिक रुपमा लगानी गर्नेहरुको संख्या बढ्न थालेको बताउँछन् । ‘हामी दैनिक २ सय लिटर भन्दा वढि दूधको उत्पादन गर्छौं । यो बजारको माग अनुपातमा ज्यादै कम हो । प्रति लिटर ७५ रुपैंयामा विक्रि हुन्छ । दूधको उत्पादन वढाउनका लागि छिट्टै गाईको संख्या पनि वढाउने सोचमा छौं ।’
आफ्नै जिल्लामा पशुपालन गर्दाको अनुभव भएकाले यस कामका लागि खासै तालिम नलिएको उन्को भनाई छ । कामका अन्य विकल्प भए पनि नेपालमा कृषि पेशाबाटै आफ्नो र देशको समेत भविष्य सुनिश्चित गर्न सकिने सम्भावनाहरु धेरै भएकाले यस तर्फ लागेको बताउने उनी अहिले कसरी व्यवसाय व्यवस्थित गर्न सकिन्छ भन्नेमा सोचमग्न छन् ।
शुरुमा गणेशले कामका लागि धेरै तिर भौंतारिनु पर्यो । बल्ल गाउँ नजिकैको एक प्राईभेट अफिसमा एउटा जागिर पाएछन् । त्यसैमा दश वर्ष त जागिरै खाएरै बिताएछन् । जागिरबाट प्रगती हुने छाँट नदेखिएपछी लागेछन् मलेसिया । मलेसिया काम गरेको ३ वर्ष जति हुँदैगर्दा आफ्नै देशमा पनि काम गर्न सकिन्छ नि भन्ने लाग्न थालेछ । सोच्दै जाँदा गाई पाल्ने जुक्ती फुरेछ ।
त्यसपछि चैं लगत्तै नेपाल फर्केर यो व्यवसाय सुरु गरिहालेछन् । लगानीका लागि अहिले सरकारले सुरु गरेको युवा बेरोजगार कोष बाट केहि रकम सहयोग पाएछन् । यस भन्दा बाहेक उनको समुहका अन्य सदस्यले पनि संयुक्त रुपमा लगानी गरेका छन् । उनी नेपाली दाजुभाइलाई कामकै लागि विदेश नजान तथा आफ्नै ठाउँका सम्भावनाहरुलाई खोतल्न सल्लाह दिन्छन् । आफ्नो काम गराईको दायरालाई फराकिलो बनाउने सोचाईले गर्दा यहाँ उनको समुहले अहिले २१ रोपनी जग्गा भाडामा लिएको छ । गाईपालनका अतिरिक्त यहाँ माछापालन, च्याऊ खेती र अर्गानिक तरकारी खेतीको पनि सुरुवात भईसकेको समुहका सदस्य शिवराम नेपालले बताए । यहाँ अहिले मागुर र जुँगे जातका २५ हजार माछाको व्यवसायीक पालन पनि गरिएको छ । साथै सुद्ध र अर्गानिक दूधको उत्पादन हुँदै आएको यस फार्ममा गरिएको अर्गानिक तरकारी खेतीको सुरुवातले कामको क्षेत्र बढाउन सकिएको उनको भनाई छ । यसका लागि आफ्नै फार्ममा उत्पादित कम्पोस्ट मल धेरै नै उपयुक्त हुने शिवरामले बताए । व्यवसायको प्रारम्भिक अवस्था भएकाले अहिले यति नै लगानी र आम्दानी हुन्छ भन्न सकिने अवस्था नभए पनि यसले आफ्नो लगानी अनुसारको प्रतिफल आउनेमा उनिहरु ढुक्क देखिएका छन् । तैपनि अहिले सम्ममा करिव असिलाख रुपैयाँ जति खर्च भईसकेको र यसको तुलनामा आम्दानी पनि राम्रै रहेको बताईएको छ ।
कृषि प्रधान देश नेपालमा बहुसंख्यक कृषकहरु भएपनि उनिहरुको लगानीको भरपर्दो आधार नभएकाले यहाँको कृषि अवस्था सन्तोषजनक रुपले अगाडि वढ्न नसकेको गणेशको ठम्याइ छ । यसका लागि सरकारले पशुपालन र कृषिका अन्य क्षेत्रमा गरिएको कृषकहरुको लगानीको ग्यारेन्टी गर्नुपर्ने र आवश्यक मात्रामा विमा पनि गराउनु पर्ने उनको माग छ । यसो भएमा मात्र कृषि क्षेत्रको विकास हुने र रोजगारीको लागि सयौं नेपाली कडा श्रमका लागि विदेशिनु पर्दैन । सरकारले ध्यान पुर्याओस् भन्ने गणेश सुझाउँछन् ।
साभार : चन्द्रसूर्य
